Κωνσταντινούπολη, 23 Φεβρουαρίου 532. Ο Ιουστινιανός αναθέτει στους Ανθέμιο και Ισίδωρο την κατασκευή της Αγίας Σοφίας

Δρ Κατερίνα Κολτσίδα

Μετά τη Στάση του Νίκα, που έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 532, ο ναός της Αγίας Του Θεού Σοφίας, υπέστη τεράστιες φθορές, κι η αποκατάστασή του ήταν καίρια για το γόητρο του κράτους αλλά και του ίδιου του αυτοκράτορα. Έτσι, στις 23 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους, ο Ιουστινιανός αποφασίζει όχι απλώς να αποκαταστήσει την υπάρχουσα βασιλική, αλλά ουσιαστικά να κτίσει έναν μεγαλόπρεπο ναό.

Το μεγαλειώδες αυτό έργο ανετέθη στους αρχιτέκτονες Ανθέμιο και τον Ισίδωρο, που κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα έξοχο μνημείο, μοναδικό στο είδος του. Ενώ οι διαστάσεις του κτηρίου είναι μνημειακές, οι αρχιτέκτονες κατάφεραν να διατηρεί την ισορροπία και την αρμονία στους όγκους του. Η όλη δομή του ναού αποδεινύει την ευφυία στην αρχιεκτονική σύλληψη συνδυάζοντας τον αρχιτεκτονικό ρυθμό της βασιλικής με τεράστιο εντυπωσιακό τρούλλο. Τα 40 παράθυρα που ανοίγονται στην βάση του δημιουργούν την οπτική εντύπωση οτι ο τρούλλος δεν είναι παρά «ένα κομμάτι ουρανού, μια χρυσή σφαίρα, που κρέμεται στη γη», όπως χαρακτηριστικά παραδίδει ο ιστορικός Προκόπιος.

Η αρχιτεκτονική της Ιουστινιάνιας περιόδου χαρακτηρίζεται, γενικά, από επιβλητικά κτήρια με μεγάλη ποικιλία και στους αρχιτεκτονικούς τύπους αλλά, κυρίως, από τις τολμηρές και επιδέξιες τεχνικές λύσεις. Τέτοιο πλούτο μορφών δεν θα ξαναγνωρίσει η Βυζαντινή αρχιτεκτονική. Στο συγκεκριμένο έργο ο αυτοκράτορας δεν υπήρξε φειδωλός στα έξοδα. Διέθεσε όλα τα μέσα του κράτους και ξόδεψε σχεδόν όλο τον πλούτο που κατείχε. Συγκέντρωσε τα πολυτιμότερα υλικά και τους καλύτερους τεχνίτες από όλη την χώρα, ενώ αναφέρεται οτι για την ανέγερση του ναού εργάστηκαν 10.000 εργάτες και 100 πρωτομάστορες.

Το έργο αποπερατώθηκε σε λογότερα από 6 έτη, και εγκαινιάστηκε στις 27 Δεκεμβρίου του 537, όταν ο Ιουστινιανός παραδίδεται να αναφώνησε : «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!».

Ο ίδιος ο αυτοκράτορας αναπαρίσταται στο νάρθηκα του ναού, μαζί με τον έτερο αυτοκράτορα και ιδρυτή της Κωνσταντινούπολης, Μεγάλο Κωνσταντίνο. Εδώ αποδίδεται η Παναγία βρεφοκρατούσα, εκατέρωθεν της οποίας στέκονται οι αυτοκράτορες, Κωνσταντίνος Α και Ιουστινιανός προσφέροντάς της, αντίστοιχα, την Κωνσταντινούπολη και την Αγία Σοφία.

Στις 24 Ιανουαρίου του 1935 ο ναός μετατρέπεται σε μουσείο.

Η Αγία Σοφία είναι ένα από τα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς!