Περιμένοντας το μεγάλο κύμα

Στις εκλογές του 1990, εμφανίστηκε ένας ”άνδρας από το πουθενά” [χαρακτηρισμός του Economist], ονόματι Φουτζιμόρι, ένας Περουβιανός Ιαπωνικής καταγωγής, μαθηματικός στο επάγγελμα και πρύτανης πανεπιστημίου. O Φουτζιμόρι δημιούργησε το δικό του κόμμα, την «Αλλαγή 90» και αποφάσισε να συμμετάσχει στις εκλογές, ως μία απόλυτα εξωσυστημική υποψηφιότητα, καθότι δεν είχε εμπλακεί ουδέποτε ενεργά με την πολιτική.

6 εβδομάδες πριν τις εκλογές, ο Φουτζιμόρι είχε κάτω από 1% στις δημοσκοπήσεις. Μάλιστα, ο φαινόμενος ως επικρατέστερος νικήτης των εκλογών και επίσης νεοφώτιστος Μάριο Βάργκας Γιόσα ανέφερε χαρακτηριστικά ότι δεν είχε καν σκεφτεί τον Φουτζιμόρι 10 ημέρες πριν τις εκλογές. Απέναντι στην εκλογική πλατφόρμα του Γιόσα περί ελεύθερης αγοράς, ο Φουτζιμόρι χρησιμοποίησε μία λαϊκιστική πλατφόρμα, ενεργοποίησε την μεγάλη και πολιτικά αδρανή πλειοψηφία που βρισκόταν -απογοητευμένη από τους πολιτικούς- στο περιθώριο και πέτυχε να συντονιστεί με τη δημόσια δυσαρέσκεια προς τις πολιτικές ελίτ.

Με ελάχιστη χρηματοδότηση, ο Φουτζιμόρι επέλεξε μία καμπάνια σε επίπεδο βάσης, βασισμένη στην από στόμα σε στόμα επικοινωνία παρά στα ΜΜΕ.  Ο Φουτζιμόρι, με καταγωγή από φτωχή οικογένεια, χρησιμοποίησε ως στρατηγική το ”είμαι ένας πρόεδρος σαν κι εσένα” και σε συνδυασμό με την εξωσυστημική του παρουσία και τον μανιχαϊστικό του λόγο, κατάφερε να συντρίψει τον Βάργκας Γιόσα στον 2ο γύρο, παίρνοντας 62,5%.

Παρομοιάζοντας τον Φουτζιμόρι με σέρφερ εν μέσω τρικυμίας (κρίσης), θα έλεγα ότι μπόρεσε να διακρίνει το μεγαλύτερο κύμα, τόλμησε να το καβαλήσει, συντονίστηκε μαζί του και τελικά κατάφερε να το δαμάσει.

Η συνέχεια είναι ενδιαφέρουσα, με τον Φουτζιμόρι να καταλύει την δημοκρατία το 1992 (με την υποστήριξη του στρατού οργάνωσε προεδρικό πραξικόπημα [autogolpe] κλείνοντας το κογκρέσο και αναστέλλοντας το σύνταγμα), κάτι που βρήκε σύμφωνο το 80% του Περουβιανού λαού. Ο Φουτζιμόρι κυβέρνησε το Περού μέχρι το 2000, αλλά δεν θα μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες διότι θα παρεκλίνω από το λόγο που ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο [πληροφορίες & στοιχεία via ”Λαϊκισμός στην Ευρώπη και την Αμερική. Απειλή ή Διόρθωση για τη Δημοκρατία;”, των Cas Mudde & Cristobal Rovira Kaltwasser].

Επιστροφή στην Ελλάδα, λοιπόν, όπου η καλά κρυπτόμενη οικονομική κρίση του 2008 αποκαλύπτεται στο τέλος του 2009 και επισφραγίζεται με το αναπόφευκτο μνημόνιο, το 2010. Η κρίση αποδεικνύεται πολυεπίπεδη κατά την πορεία, δημιουργώντας μία ισχυρή αμφισβήτηση του επικυρίαρχου δικομματισμού της μεταπολίτευσης στη χώρα μας. Οι ενδείξεις για τον προβληματικό δικομματισμό ΠΑΣΟΚ-ΝΔ είναι ορατές από το 1989 ακόμη, με κατάληξη τον Μάιο του 2012 να παίρνει λιγότερο από το 1/3 του εκλογικού σώματος >> ΝΔ: 18.85%, ΠΑΣΟΚ: 13.1% [ενδιαφέρουσα η ανάλυση του Γιάννη Λούλη στο βιβλίο του ”Η μεγάλη τιμωρία”].

Η περίοδος 2009-2012 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της κρίσης που έβαλε τέλος στον μέχρι πρότινος κυρίαρχο δικομματισμό, ο οποίος επωμίστηκε το κόστος της κρίσης. Το μνημόνιο ορίστηκε ως ο εχθρός απέναντι στον λαό, με τον Αντώνη Σαμαρά να έχει την μεγαλύτερη ευθύνη γι’ αυτό, οδηγώντας την φιλοευρωπαϊκή ΝΔ σε λαϊκιστικά μονοπάτια εξουσίας και την εκλογική βάση σε ένα άνευ προηγουμένου αντιμνημονιακό αντιευρωπαϊκό ξέσπασμα.

Η ορατή και χειροπιαστή πλέον κρίση έφερε και τα πρώτα μεγάλα κύματα εκ μέρους του λαού. Ο Φώτης Κουβέλης καβάλησε ένα από αυτά τον Μάρτιο του 2012 και η ΔΗΜΑΡ εκτινάχθηκε δημοσκοπικά στο 17%. Μόνο που ο πολιτικός λόγος του Κουβέλη ήταν αναντίστοιχος του «κύματος» που θέλησε να δαμάσει και αυτό γρήγορα τον έριξε στην «θάλασσα». Τη σκυτάλη πήρε ο Τσίπρας που κατάφερε να ανέβει στο κύμα και εν αντιθέσει με τον Κουβέλη, χρησιμοποίησε πολύ επιθετικό λόγο, έχοντας ως αποτέλεσμα να συντονιστεί με την εκλογική βάση. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει ένα ευρύ εκλογικό μέτωπο ενάντια στον ”δικομματισμό που ευθύνεται για την κρίση” (πολιτικές ελίτ) και ενάντια στο μνημόνιο (ξένοι).

Η περίοδος 2012-2016 είναι ο δεύτερος πολιτικός κύκλος της κρίσης, όπου, όπως επισήμανε εύστοχα ο epikairo-K στο άρθρο, είναι Ο πολιτικός κύκλος που άνοιξε το 2012 και τείνει προς το τέλος του.

O Tσίπρας, όχι μόνο δεν έφερε το νέο, αλλά αποδείχθηκε η συνέχεια του παλιού στην πλέον ειδεχθή της μορφή, εξαπατώντας με τον πλέον ανέντιμο τρόπο τους πληγέντες από την κρίση πολίτες και δημιουργώντας μία κοινωνία ζωντανών-νεκρών που έχει αρχίσει να απαξιώνει το πολιτικό σύστημα στην ολότητά του. Όσοι βγήκαν από το σπίτι τους και αγόρασαν φθηνή ελπίδα, επιστρέφουν πολλαπλά απογοητευμένοι και κυρίως βαθιά πληγωμένοι.

Ποιο μπορεί να είναι το επόμενο βήμα στα κύματα που συνεχίζουν να έρχονται (;), ολοένα και μεγαλύτερα καθότι η τρικυμία, ή αν προτιμάτε η κρίση, γίνεται κομμάτι και του μέλλοντός μας.

Το πλέον πιθανό είναι το επόμενο μεγάλο κύμα να το καβαλήσει ένας ακόμη μεγαλύτερος λαϊκιστής, ίσως ένας τρελός ή ένας φασίστας. Βέβαια, αν δεν έχει αυτή την ικανότητα ένα μοναδικό πρόσωπο, αυτό μπορεί να γίνει από πολλά πρόσωπα και πολλά κύματα, κατακερματίζοντας τον σουρεαλισμό που επίκειται να ζήσουμε, με μικρό ή μεγάλο κόστος για την δημοκρατία.

Αξίζει λοιπόν οι μεταρρυθμιστικές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις να δώσουν μία άνιση μάχη περιμένοντας το μεγάλο κύμα; Αν ήμασταν στο Περού ή στην Βενεζουέλα, θα έλεγα κατηγορηματικά όχι. Όμως ο ελληνικός λαός έχει ζήσει μέσα στην Ευρώπη, έχει οραματιστεί μαζί με τους υπόλοιπους λαούς την Ε.Ε. και έχει την δημοκρατική κουλτούρα να μην απωλέσει εύκολα το κεκτημένο μίας φιλελεύθερης δημοκρατίας που κατέκτησε με κόπο.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Πώς μπορεί να δημιουργηθεί ένα ριζοσπαστικό δημοκρατικό πολιτικό μέτωπο στη βάση; Θα μπορούσα με βεβαιότητα να πω πώς δεν θα μπορούσε να γίνει.

Δεν θα μπορούσε να γίνει μέσα από τα ήδη απαξιωμένα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα.

Δεν θα μπορούσε να γίνει με μπροστάρηδες το πολιτικό προσωπικό που υπηρέτησε τη χώρα.

Δεν θα μπορούσε να γίνει προσπαθώντας να καταλάβουμε έναν πολιτικό χώρο στον οποίο δεν «κατοικεί» πλέον η πλειοψηφία των πολιτών [το ”περιθώριο” >50%]

Δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς να υπάρχει ένα αφήγημα που να περιγράφει ποια Ελλάδα θέλουμε, πώς φανταζόμαστε τον ρόλο του πολίτη σε αυτή την Ελλάδα και πώς και με ποια βήματα θα προχωρήσει αυτή η Ελλάδα (=ανάπτυξη).

Πώς θα μπορούσε να γίνει; Δεν είναι εύκολο να το περιγράψει κανείς. Αν όμως χρειαζόμαστε μία σανίδα απέναντι στα μεγάλα κύματα, αυτή είναι το αφήγημα.