Η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν, 41 χρόνια μετά – “Thinking the Unthinkable”

Γράφει για το npress.gr η Πωλίνα Άνιφτου*

«Το άρωμα των λουλουδιών είναι πια παντού, η άνοιξη έφτασε στην πατρίδα μας, ο γιος του κακού (ο Σάχης) έφυγε, ο ηγέτης του λαού (ο Χομεινί) επέστρεψε…». Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια της Ισλαμικής Επανάστασης της 11ης Φεβρουαρίου 1979, που διδάσκεται και σε όσους πρωτομαθαίνουν Φάρσι. Σαν σήμερα το 1979 ο λαός του Ιράν αποτελειώνει και την τελευταία διακυβέρνηση του Σάχη και ετοιμάζεται για την ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας με πρώτο θρησκευτικό Ηγέτη τον Χομεινί.

Είναι όμως η Ισλαμική Επανάσταση μια επανάσταση αναμενόμενη; Το Ιράν είναι μια πολύ ιδιόμορφη πολιτική και πολιτειακή κατάσταση. Ο λαός του Ιράν δεν μπόρεσε ποτέ να διαχωρίσει τη θρησκεία από το κράτος και ήδη από το 1905 όπου γίνεται η πρώτη επανάσταση του αιώνα, η Συνταγματική Επανάσταση ζητά το σεβασμό στη θρησκεία. Και ενώ σε όλες τις χώρες του κόσμου την εποχή εκείνη το κράτος διαχωριζόταν από τον Θεό στο Ιράν η Συνταγματική Επανάσταση ήρθε για να εγκαθιδρύσει τον Ισλαμικό χαρακτήρα του κράτους. Ακόμη και όταν το 1925 ο πατέρας του τελευταίου Σάχη, ο Ρέζα αναλάμβανε τον Θρόνο ορκιζόταν στη διατήρηση της θρησκείας και στο να διακυβερνήσει το Ιράν σύμφωνα με τις διδαχές των 12 Ιμάμηδων και του Κορανίου. Ο Σιητισμός είναι μια από τις επίσημες θρησκείες του Ιράν και η μεγαλύτερη, αφοσιωμένη στους 12 Ιμάμηδες του Ισλάμ με κύριο ακόλουθο τον Ιμάμη Αλί γαμπρό του Προφήτη Μωάμεθ και σύζυγο της Φατιμάκαι πατέρα του Δεύτερου Ιμάμη Χασάν και του Τρίτου Ιμάμη Χουσείν. Ο τρίτος Ιμάμης, λοιπόν, Χουσείνξεψύχησε βασανιζόμενος από τον στρατό του Γιάζιντστην Καρμπάλα του σημερινού Ιράκ το 680 Π.Χ.δεμένος, μαστιγωμένος χωρίς φαΐ και νερό. Για αυτό και κατά την Ασούρα (Ashura) κάθε χρόνο την 10η μέρα του Μουχαράμ (Muharram) οι Σιίτες αυτομαστιγώνονται, για να θυμούνται τα όσα πέρασε ο αγαπημένος τους Ιμάμης.

Το Ιράν θεωρείται το σπίτι του Σιιτισμού και της ακολουθίας των 12 Ιμάμηδων, ο ίδιος ο στρατηγός Σολειμανί αναφερόταν συστηματικά στις ομιλίες του ότι το Ιράν είναι το έθνος του Χουσείν, και αυτό έχει και θρησκευτική αξία αλλά και γενεαλογική αλήθεια. Θρησκευτική αξία για τους λόγους που αναφέραμε, και γενεαλογική αξία λόγω του όρου Σαγιέτ, Σαγιέτονομάζονται οι γενεαλογικοί απόγονοι των 12 Ιμάμηδων με τον τελευταίο Ιμάμη Ελληνικής καταγωγής τον Μάχντινα αναμένεται να επανέλθει στη Γη για να αποδώσει δικαιοσύνη. Η μητέρα του Μάχντι είναι Ελληνίδα του Βυζαντίου και στις εσχατολογικές τους προβλέψεις οι Ιρανοί θεωρούν πως το δεύτερο Χαλιφάτο του κακού θα νικηθεί από τους Έλληνες και τους Ιρανούς. Οι απόγονοι βέβαια των 12 Ιμάμηδων βρίσκονται και σε άλλες χώρες όπως Ιράκ, Λίβανο και Αφγανιστάν. Ο ηγέτης της Χιζμπολλάχ Χασάν Νασράλλα είναι Σαγιέτ και ανήκει στη νεότερη γενιά των απογόνων των Ιμάμηδων. Έτσι αντιλαμβανόμαστε ότι ήδη ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του Ιράν φύσει θέσει έχει ενσωματώσει τη θεϊκή υπόσταση στη ζωή του και ιστορικά και θρησκευτικά.

Το ότι θα συνέβαινε η επανάσταση ήταν ήδη γνωστό από το 1963 από τις πρώτες ομιλίες του Χομεινί στην ιερή πόλη της Κόμ όπου τον Ιανουάριο του 2020 ανέβηκε η κόκκινη σημαία δίνοντας το πρόσταγμα για εκδίκηση για τη δολοφονία του στρατηγού Σολειμανί. Στο Ιράν οι ιερές πόλεις των Σιιτών είναι η Κόμ όπου βρίσκεται το ιερό της Φατίμα κόρης του Προφήτη Μωάμεθ και γυναίκας του Πρώτου Ιμάμη Αλί, η Μασσάντ όπου θρήσκεται το ιερό του Ιμάμη Ρέζα του Όγδοου Ιμάμη του οποίου υπηρέτης ήταν ο στρατηγός Σολειμανί. Είναι το Ισφαχάν η πόλη του ανέδειξε τον Χομεινί και η Σιράζ από την οποία και κατάγεται ο γνωστός σε όλους μας Κύρος, βασιλιάς της Περσικής Αυτοκρατορίας. Ο Χομεινί ήδη το 1944 εξέδωσε το βιβλίο του τα Χιλιόχρονα Μυστικά όπου ήδη περιέγραφε τον Ισλαμικό χαρακτήρα που πρέπει να έχει η πολιτειακή δομή του Ιρανικού κράτους. Αργότερα το 1970 εξόριστος στη Νατζάφ του Ιράκ εξέδωσε το βιβλίο Ισλαμική Διακυβέρνηση που αποτελείται από μια σειρά διαλέξεων σε μελλοντικούς και εκπαιδευόμενους κληρικούς όπου ήταν η έμπνευση για τα άρθρα 107 μέχρι 112 του μετέπειτα Συντάγματος του 1979 της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Στο έργο του αυτό ο Χομεινίαναφέρει πως ο διαχωρισμός κράτους και θρησκείας είναι αντί- ισλαμικός, το Ισλάμ πρέπει να αποκτήσει ιδανικό χαρακτήρα ώστε να ξεφύγει από το ρατσισμό της δύσης, οι Μουσουλμάνοι πρέπει να ενωθούν ώστε να δημιουργήσουν το παν- ισλαμικό κράτος σύμφωνα με του νόμους του Κορανίου, τους Σούρες- διδαχές και την εφαρμογή της Ισλαμικής δικαιοσύνης.

Τα όσα έγραφε ο Χομεινί το 1970 δεν ήταν προϊόν δικής του έμπνευσης αλλά τα ζητούμενα της αντίδρασης του λαού το 1963- 1964 στη λεγόμενη Λευκή Επανάσταση του Σάχη. Ο Μ. Ρέζα τελευταίος Σάχης του Ιράν θέλησε τη δεκαετία του 60 με τις παρακινήσεις των ΗΠΑ και της Αγγλίας να εκδυτικοποιήσει την οικονομία με την εισαγωγή μεγάλων τραπεζών, εταιρειών και προϊόντων.Ο λαός αντέδρασε άμεσα με εξεγέρσεις και με αίτημα να μην αλλάξει ο χαρακτήρας του κράτους και της οικονομίας. Οι Ιρανοί ζούσαν από τον 15 αιώνα με δικά τους προϊόντα και έχοντας αυτάρκη οικονομία που προμήθευε όπως και σήμερα την Ινδία, το Πακιστάν, τις Ισλαμικές Δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ, την Τουρκία αλλά ακόμη και την Ευρώπη (Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία). Η γνωστή ομιλία του Χομεινί την ημέρα της Ασούραστην Κόμ στις 3 Ιουνίου το 1963 ήταν η πρώιμος αιτία ώστε να ξεσηκωθούν οι Ιρανοί και να διεκδικήσουν τα όσα επέβαλε το Σύνταγμα και η παράδοση τους, το σεβασμό στο Ισλάμ. Από τις εξεγέρσεις αυτές μόνο το 1963 και 1964 έχασαν τη ζωή τους από τις σφαίρες του Σάχη πάνω από 500 διαδηλωτές και συνελήφθησαν πάνω από 10.000 άτομα εκ των οποίων οι 1.400 κληρικοί.

Η στάση απέναντι στο Σάχη και στα όσα έπραττε δεν ήταν μόνο για οικονομικά και εσω-θρησκευτικά θέματα. Η αντίδραση άρχισε από τους Ισραλο-αραβικούς πολέμους όπου από το 1948 και μετέπειτα ο Σάχης στήριζε και προμήθευε με όπλα και πετρέλαιο το Ισραήλ. Οι Ιρανοί ανήκουν ως φύλο στην Ινδοευρωπαϊκή φυλήκαι θεωρούν τους εαυτούς τους ως Άρειους, άλλωστε Ιράν ονομάζεται ως η χώρα των Αρείων. Ο όρος Περσία που αναφέρεται στην ελληνορωμαική και δυτική βιβλιογραφία είναι ο όρος που έδωσαν οι Έλληνες στους Ιρανούς όταν πρωτοσυνάντησαν τον Κύρο στην Ιωνία, οπότε οι Έλληνες ονόμασαν τους Ιρανούς Πέρσες ως καταγόμενους από την επαρχία Πάρς της Αυτοκρατορίας (σημερινή Σιράζ), και οι Ιρανοί ονόμασαν τους Έλληνες Γουνανί ως τους Ίωνες, ο όρος Γουνανίκαι Γουνανιστάν προέρχεται από τους Ιρανούς και όχι από τους Οθωμανούς. Ο Σάχης Ρέζα το 1925 με επιστολή του ζήτησε από όλες τις χώρες του κόσμου να αποκαλούν τη χώρα ως Ιράν και όχι ως Περσία, αφού αξίζει να αναφερθεί πως ο όρος Περσία δεν αναφερόταν στην Ιρανική παράδοση και βιβλιογραφία ως ορισμός της χώρας. Έτσι δε οι Ιρανοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως ξεχωριστούς και μη έχοντες καμία σχέση με τους γείτονες Άραβες. Ο εθνικισμός αυτός που προήχθη και προωθείτο επί Ρέζα Σάχη ως αντιπερισπασμός στον Ισλαμισμό και στην δύναμη των Κληρικών, χρησιμοποιήθηκε από τον γιο του Μωχάμαντ Ρέζα Σάχη και τον ώθησε στο να συναινέσει στις σχέσεις με το Ισραήλ που ήταν η μεγάλη πρόταση του Ιδρυτή του Ισραήλ και πρώτου Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπεν Γκουριόν. Στο δόγμα της Περιφέρειας ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Γκουριόν ανέφερε το Ιράν και την Τουρκία ως χώρες ζωτικής ασφάλειας για το Ισραήλ. Ήταν οι χώρες που δεν ήσαν αραβικές και θα μπορούσαν να βοηθήσουν το Ισραήλ να υπάρξει και να εδραιωθεί στην περιοχή.

Οι δύο χώρες μέχρι το 1970 είχαν άριστες σχέσεις με οικονομικές, εμπορικές και αμυντικές συναλλαγές. Ένας από τους λόγους που σήμερα το Ισραήλ φοβάται το Ιράν είναι το γεγονός πως το Ιράν σχεδίασε όλους τους αμυντικούς και ενεργειακούς πυλώνες του Ισραήλ μέχρι το 1969. Ο αγωγός Ειλάτ (Eilat) και Ασκελότ (Ashkelon) σχεδιάστηκε και ενεργοποιήθηκε από το Ιράν και μέχρι σήμερα τα σχέδια που ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Σιμόν Πέρες ζητούσε από το Ιράν όταν ο αγωγός πλημμύρισε βρίσκονται στα χέρια της Τεχεράνης. Η στάση αυτή του Σάχη δημιούργησε τόσες δυστοκίες στο εσωτερικό του Ιράν και τόσες αντιδράσεις που τον Δεκέμβριο του 1970 αναγκάστηκε σε μυστική συνάντηση του με τον Άμπα Έμπαν ΥΠΕΞ του Ισραήλ στην Τεχεράνη να του αναφέρει πως αν το Ισραήλ δεν αποδεχθεί τους Παλαιστινίους και αν συνεχίσει να είναι επιθετικό οι σχέσεις με το Ιράν θα τερματιστούν. Και έτσι και έγινε, κάτω από την πίεση του λαϊκού ισλαμικού αισθήματος του λαού του Ιράν και την πίεση του εξόριστου Χομεινί ο Σάχης το 1973 εξόπλισε τους Άραβες κατά του Ισραήλ στον τρίτο και τελευταίο Ισραλο-αραβικό πόλεμο. Οι σχέσεις τελείως με το Ισραήλ διακόπηκαν το 1981, 1.5 χρόνο μετά την Ισλαμική Επανάσταση όπου το Ισραήλ παρέδωσε τα τελευταία αμυντικά συμφωνημένα επί Σάχη συστήματα στο Ιράν, θέλοντας να προσεγγίσει τον Χομεινί που ήδη έβαλε κατά του σιωνιστικού Ισραήλ. Έκτοτε από την Ισλαμική Επανάσταση και ως σήμερα η Τουρκία παραμένει ο κύριος άξονας του δόγματος της Περιφέρειας του Ισραήλ ως χώρα μουσουλμανική, δυτική, μη αραβική που μπορεί να το προστατέψει από τους Άραβες και να μετριάσει τη γεωπολιτική επικινδυνότητα κατά του Ισραήλ.

Τον Δεκέμβριο του 1978 όταν πλέον ήταν πασιφανές πως η οικονομία επί Σάχη ήταν προσδεμένη στο άρμα των ΗΠΑ, η εκπαίδευση και η υγεία δεν ανήκαν στον ισλαμικό πυλώνα ο κόσμος και δη οι φοιτητές εξεγέρθηκαν. Βασικό αίτημα ο «άπιστος Σάχης», ο «γιός της Αμερικής» όπως αποκαλούσαν τον Σάχη να φύγει από την εξουσία. Στο στόμα του κόσμου ήταν η μνήμη του Μοσσαντέκ που το 1953 οι ΗΠΑ και η Αγγλία πραξικοπηματικά τον ανέτρεψαν, μια μνήμη που μέχρι και προχθές στις 10 Φεβρουαρίου 2020 ο Αγιατολλάχτου Ιράν ανέφερε τονίζοντας πως το Ιράν δεν μπορεί να εμπιστεύεται τη Δύση. Στις 16 Ιανουαρίου 1979 ο Σάχης φεύγει από το Ιράν, την 1 Φεβρουαρίου επιστρέφει ο εξόριστος Χομεινί από την Γαλλία και σαν σήμερα η Ισλαμική Επανάσταση εδραιώνεται, αίτημα ο παν- ισλαμικός χαρακτήρας, η ένωση των μουσουλμάνων σε ένα κράτος και η έξοδος των ΗΠΑ από την περιοχή, καθώς και η ελευθερία κάθε ανθρώπου στον κόσμο.

Στις ομιλίες του στον ΟΗΕ το 1982 ο σημερινός Αγιατολλάχ και πιστός φίλος του Χομεινί ανέφερε πως το Ιράν είναι μια χώρα που δεν δέχεται τη δυτική μισαλλοδοξία και ρατσισμό. Ήδη με την εδραίωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας το 1979 το Ιράν αυτόματα διέκοψε τις σχέσεις του με τη Νότια Αφρική λόγω του απαρτχάιντ στηρίζοντας τον Νέλσον Μαντέλα με τον οποίο ο Χομεινί αντάλλαζε γράμματα όσο ο Μαντέλα ήταν φυλακισμένος, με το Ισραήλ λόγω του ρατσισμού κατά των Παλαιστινίων και φυσικά με τις ΗΠΑ που στήριζαν τον Σάχη και συμμετείχαν σε πραξικοπηματικές καταστάσεις στο Ιράν.

Η διακυβέρνηση Κάρτερ στις ΗΠΑ που βρέθηκε εν τη Επανάσταση στο Ιράν έδειξε πως δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει το «φαινόμενο Χομεινί» και το καλοκαίρι του 1978 έξι μήνες πριν την επανάσταση η CIA ανέφερε πως στο Ιράν δεν θα υπάρξει επανάσταση ή οποιαδήποτε πτώση του Σάχη. Μόνο τον Νοέμβριο του 1978 ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Ιράν Sullivan έστειλε επείγον τηλεγράφημα στον Κάρτερ με τίτλο “Thinkingthe Unthinkable” και έκανε λόγο για το σφάλμα των ΗΠΑ να μην αντιληφθούν τη δυναμικότητα του λαϊκού αισθήματος που ήθελε ανατροπή του Σάχη και πίστη στον Χομεινί. Αυτό που το 1985 ο αναλυτής Ατζαμί(Ajami) έγραφε ότι η μελαγχολία και η μοναδικότητα του Ιράν στήριξαν και στηρίχθηκαν από την πνευματικότητά του Σιισμού, το αναγνώρισε η διακυβέρνηση Κέννεντι. Ο Κέννεντι κατά τη διάρκεια στήριξης του Σάχη τη δεκαετία του 1960 δεν μπορούσε να ελέγξει το λαό του Ιράνκάνοντας λόγο πρώτη φορά στη διπλωματία για την «εθνοψυχολογία». Αναφέροντας πως η «εθνοψυχολογία» του λαού του Ιράν δημιουργεί πρόβλημα στην εδραίωση των Αμερικανικών συμφερόντων και έχει πνευματικά χαρακτηριστικά που δεν υπάγονται σε κοσμικούς κανόνες.

Σήμερα η Ισλαμική Επανάσταση γιορτάζει 41 χρόνια, και σύμφωνα με το δόγμα του Μαχτινισμού του Τελευταίου Ιμάμη που θα φέρει δικαιοσύνη στην ανθρωπότητα θα ζήσει για να ελευθερώσει τον κόσμο από τη δύση, όπως δήλωσε ο Χομεινί.

*Πωλίνα Άνιφτου, Υποψήφια Διδάκτωρ της εξωτερικής πολιτικής του Ιράν