Μια ηρωίδα, ένα δαχτυλίδι κι ένας πίνακας: Bastien-Lepage «Ιωάννα της Λωραίνης»

Δρ Κατερίνα Κολτσίδα

Επ’ αφορμή της πώλησης, προ ολίγων ημερών, σε δημοπρασία στο Λονδίνο, ενός δαχτυλιδιού που πιστεύεται ότι ανήκε στην Ιωάννα της Λωραίνης (Jeanne d’Arc), στην –απίστευτη- μάλιστα τιμή των £297,600, θυμήθηκα τον περίφημο πίνακα του  Jules Bastien-Lepage «Ιωάννα της Λωραίνης», που εκτίθεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, και αποτελεί ένα από τα πιο αγαπημένα έργα του κοινού του Μουσείου.

Ας γυρίσουμε, όμως, για λίγο, στην ενδιαφέρουσα ιστορία του δαχτυλιδιού. Φαίνεται ότι μετά τον θάνατό της Ιωάννας στην πυρά, στις 30 Μαίου του 1431, το δαχτυλίδι της κατέληξε στον Καρδινάλιο Henry Beaufort, Επίσκοπο του Winchester, και παρέμεινε στην οικογένειά του για περίπου 500 έτη, ως το 1947, που αγοράστηκε έναντι £175 από τον Robert Hasson. Ο τελευταίος, έμεινε πραγματικά έκπληκτος, όταν οι υπεύθυνοι δημοπρασιών του μίλησαν για την (πραγματική;) ιστορία του δαχτυλιδιού αυτού. Μολονότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι το δαχτυλίδι ανήκε πράγματι στην Ιωάννα, η διακόσμησή του ομοιάζει ιδιαίτερα με την περιγραφή που η ίδια έδωσε για το αντικείμενο αυτό στη διάρκεια της δίκης της.

Το γεγονός οτι ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που προσφέρουν ένα τέτοιο τεράστιο χρηματικό ποσόν για να αποκτήσουν ένα μάλλον ευτελές αντικείμενο, που ανήκε όμως στην Ιωάννα της Λωραίνης αποδεικνύει την επιρροή που έχει η δράση και η προσωπικότητα της ακόμα και σήμερα !  Και αυτό ακριβώς επιβεβαιώνεται και από την αγάπη των επισκεπτών του Μητροπολιτικού Μουσείου για το έργο του Bastien-Lepage.

Το έργο «Ιωάννα της Λωραίνης» δημιουργήθηκε στα τέλη 19^ου αιώνα, μια περίοδο που, μεσούντος του Γαλλοπρωσσικού πολέμου (1870-1871), η μεσαιωνική ηρωίδα της Γαλλίας και Αγία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, απέκτησε νέα συμβολική σημασία. Πολλοί καλλιτέχνες αποδίδουν στο έργο τους αυτή την περίοδο την εθνική ηρωίδα της Γαλλίας, και τα έργα αυτά κοσμούν τα γαλλικά σαλόνια της εποχής. Ακολουθώντας αυτή τη μόδα ο (καταγόμενος επίσης από τη Λωραίνη) Bastien-Lepage, δημιουργεί αυτό το έργο το 1879.

Στο έργο η Ιωάννα αποδίδεται στον κήπο του σπιτιού της, την στιγμή της θεϊκής αποκάλυψης.  Η παρουσία των ιερών πνευμάτων, των οποίων τις φωνές ακούει η Ιωάννα, αποδίδονται επίσης στον πίνακα, Τούτη ήταν και η αιτία δριμείας κριτικής εναντίον του καλλιτέχνη, αφού η απόδοση των πνευμάτων έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με τον νατουραλισμό που διακατέχει το έργο του.

Δεν έχω ιδιαίτερη αδυναμία στα έργα των νατουραλιστών του 19^ου αιώνα, προτιμώ δίχως δεύτερη σκέψη το Ιμπρεσιονιστικό κίνημα που αναδυόταν την ίδια περίοδο. Όμως, το συγκεκριμένο έργο του Bastien-Lepage με συνεπήρε από την στιγμή που το πρωτοαντίκρυσα. Δεν είναι η ηρωική ιστορία της Ιωάννας, ούτε η παρουσία των πνευμάτων που με καθήλωσαν, αλλά αυτή η έκφραση του προσώπου της γυναίκας, που ξεπερνά τα όρια του πραγματικού. Κι αυτό, είναι κατά την δική μου ταπεινή γνώμη, το πιο μη-νατουραλιστικό στοιχείο στο συγκεκριμένο έργο.